مدیریت ریسک چیست؟ انواع ریسک و روش های ارزیابی آن

اگر انسان‌های ریسک پذیر وجود نداشتند، شاید الان نه هواپیمایی وجود داشت، نه کشتی و نه حتی ماشین و ما همچنان با پای پیاده یا حیوانات رفت و آمد می‌کردیم! ریسک کردن یکی از بهترین ویژگی‌های ما انسان‌هاست؛ اما بدون مدیریت ریسک، احتمال اینکه با هربار خطر کردن ضرر کنیم، خیلی بیشتر می‌شود.

اکثر سازمان‌ها روال کاری مشخصی دارند و خارج از آن کار نمی‌کنند و هیچ کار جدیدی برای سازمان انجام نمی‌دهند. این موضوع باعث می‌شود بعد از مدتی از رقبای ریسک پذیر خود جا بمانند و کم‌کم از بازار حذف شوند. اما اگر بخواهیم بدون حساب و ارزیابی ریسک کنیم، تنها زمینه شکست خود را فراهم کرده‌ایم و ممکن است هرآنچه اکنون داریم را هم از دست بدهیم. مدیریت ریسک به شما کمک می‌کند بدانید چه زمانی باید خطر کنید و از چه راهی وارد شوید تا احتمال شکست را به حداقل برسانید. در این مقاله به صورت کامل درباره ریسک و مدیریت آن صحبت می‌کنیم.

ریسک چیست؟

همه اتفاقات در زندگی ما ریسک است و با عدم قطعیت سروکار دارد. با هر انتخابی که می‌کنیم و هر کاری که انجام می‌دهیم، ممکن است نتایج مختلفی به دست آوریم؛ اما در واقع ما آن کار را برای دریافت یکی از نتایج انجام می‌دهیم.

 

به عنوان مثال تصور کنید کارمند شما قصد دارد برای حقوق بیشتر درخواست دهد. احتمالات مختلفی برای پاسخ شما وجود دارد؛ ممکن است به او نه بگویید، ممکن است عصبانی شوید و او را اخراج کنید و در نهایت احتمال اینکه به درخواست او پاسخ مثبت بدهید نیز وجود دارد. او ریسک می‌کند و این درخواست را می‌دهد؛ به این امید که به جای اخراج یا نه شنیدن، از شما پاسخ مثبت بگیرد. مدیریت ریسک یعنی بررسی کند که چه کارها یا حرف‌هایی باعث افزایش احتمال موافقت شما با افزایش حقوق او می‌شود.
با تعریف ریسک متوجه می‌شویم که تقریبا هرکاری که انجام می‌دهیم، یک ریسک است، زیرا مطمئن نیستیم نتیجه همان چیزی می‌شود که انتظار داریم.

 

[message_box bg_color=”rgb(234, 234, 234)” text_color=”light” padding=”25″] [ux_text text_color=”rgb(148, 32, 115)”]

حتما بخوانید: انواع سبک های مدیریتی [/ux_text] [/message_box] 

 

انواع ریسک در کسب و کار

بدون ریسک در کسب و کار نمی‌توانید دستاورد جدیدی داشته باشید و بدون دستاورد جدید، در سکون باقی خواهید ماند. سکون به همان اندازه‌ای که برای آب ضرر دارد و آن را به مرداب تبدیل می‌کند، برای سازمان هم مضر است.

 

در ادامه انواع ریسک‌هایی که مدیران سازمان برای دستیابی به اهداف در زمینه‌های مختلف انجام می‌دهند را نام برده‌ایم.

• ریسک در رقابت با رقبای سازمان با نوآوری و ایجاد تغییرات.
• ریسک اقتصادی که با تغییر شرایط اقتصادی، سیاسی و… ایجاد می‌شود.
• ریسک در فرآیندها که با تغییر و بهینه‌سازی در سفر مشتری در کسب و کار ایجاد می‌شود.
• ریسک استراتژی زمانی ایجاد می‌شود که در سازمان خود و روند کار آن تغییرات اساسی ایجاد می‌کنید.
• ریسک پروژه شامل خطرهایی است که هنگام انجام یک پروژه با آن مواجه می‌شوید.
• ریسک نوآوری که با هر نوآوری در سازمان ایجاد می‌شود؛ زیرا تا پیش از آزمون و خطا هیچوقت نمی‌دانیم نوآوری سازمانی ایجاد شده بازخورد مثبت دارد یا منفی.

 

انواع ریسک را می‌توان به دو دسته درون سازمانی و برون سازمانی تقسیم کرد. به عنوان مثال زمانی که ریسک نوآوری انجام می‌دهید، در سازمان خود ریسک کرده‌اید. اما زمانی که بخاطر شرایط اقتصادی، احتمال کاهش فروش سازمان به وجود می‌آید، ریسکی که ناشی از عوامل برونی است، رخ می‌دهد.

 

[message_box bg_color=”rgb(234, 234, 234)” text_color=”light” padding=”25″] [ux_text text_color=”rgb(148, 32, 115)”]

حتما بخوانید: بهترین پادکست های فارسی [/ux_text] [/message_box] 

 

منظور از مدیریت ریسک چیست؟

از آنجایی که همه جا ریسک وجود دارد، ما در هر لحظه از زندگی به مدیریت ریسک نیاز داریم. اما اگر بخواهیم تعریف مدیریت رسیک را به صورت تخصصی در حوزه کسب و کار بیان کنیم، باید بگوییم:

 

[message_box bg_color=”rgb(234, 234, 234)” text_color=”light” padding=”0″] [ux_text text_color=”rgb(148, 32, 115)”]

مدیریت ریسک یعنی فرآیندی که در آن ریسک‌ها را بشناسیم و آن‌ها را به گونه‌ای مدیریت کنیم که کم‌ترین میزان آسیب را به سازمان وارد کنند یا بهترین نتیجه را داشته باشند.

[/ux_text] [/message_box]

 

تصور کنید من می‌خواهم به جایی که تاکنون نرفته‌ام، مسافرت کنم. ریسک‌های مختلفی وجود دارد؛ مثل احتمال تصادف، گم کردن مسیر، خراب شدن ماشین و هزار احتمال دیگر. مدیریت ریسک یعنی من پیش از سفر ماشین را چک کنم و از سلامت آن مطمئن شوم. مسیری که قصد عبور از آن را دارم، روی نقشه ببینم و با احتیاط رانندگی کنم. در این صورت باز هم ریسک وجود دارد، اما احتمال وقوع آن کم‌تر است و من می‌توانم به هدف اصلی که لذت بردن از مسافرت است، برسم.

مدیریت ریسک در کسب و کار هم به مفهوم ساده یعنی همین که خطرات احتمالی را پیش‌بینی و مدیریت کنید تا نتیجه هدفی باشد که در نظر گرفته‌اید. البته نباید فراموش کنید که ریسک‌ها همیشه مدیریت نمی‌شوند. گاهی ممکن است تصمیمی که می‌گیرید یا چالشی که برای سازمان ایجاد می‌کنید، نتیجه‌ای منفی داشته باشد و آنچه انتظار دارید، رخ ندهد. اما اگر اصول مدیریت ریسک را انجام داده باشید، احتمالا نتیجه منفی آسیب جدی به سازمان نمی‌رساند و یک تجربه جدید در مدیریت خواهد بود.

 

[message_box bg_color=”rgb(234, 234, 234)” text_color=”light” padding=”25″] [ux_text text_color=”rgb(148, 32, 115)”]

حتما بخوانید: هوش هیجانی چیست [/ux_text] [/message_box] 

 

مزایای مدیریت ریسک در سازمان

ریسکی که کنترل نشود، به بحران تبدیل خواهد شد و شما مجبور می‌شوید از فرایند نسبتا ساده مدیریت ریسک، وارد فرایند استرس آور و پرچالش مدیریت بحران شوید. در ادامه به مزایای مدیریت ریسک در کسب و کار اشاره کرده‌ایم.

• مسیرهای جدیدی برای رسیدن به اهداف سازمانی پیدا می‌کنید.
• بحران‌ها را پیش از رخ دادن پیش‌بینی می‌کنید و اگر هم بحرانی ایجاد شود، مدیریت بحران در سازمان سبک‌تر خواهد بود.
• سازمان پویایی خواهید داشت که اعضای آن از تجربه‌های جدید نمی‌ترسند.
• می‌توانید متفاوت از رقبایتان عمل کنید.

البته مزایای مدیریت ریسک به این معنی نیست که باید تمام فرایندهای سازمانی خود را براساس عدم قطعیت‌ها و تجربه‌های جدید پیش ببرید. منظور این است که انجام کارهای جدید و به عبارت دیگر، ریسک کردن، جزو روتین سازمانی شما باشد و از آن اجتناب نکنید. ریسک بیش از حد شاید بیشتر از ریسک نکردن مخرب باشد.

 

[message_box bg_color=”rgb(234, 234, 234)” text_color=”light” padding=”25″] [ux_text text_color=”rgb(148, 32, 115)”]

حتما بخوانید: مهارت حل مسئله و تصمیم گیری [/ux_text] [/message_box] 

 

روش مدیریت ریسک در سازمان

مدیریت ریسک در سازمان باید به کمک تیم‌ها و به صورت کار تیمی در سازمان انجام شود. در هر یک از قسمت‌های کسب و کار ریسک‌های مختلفی وجود دارد و به همین دلیل افراد متخصص در همان حوزه باید آن‌ها را بررسی کنند. همانطور که پیش از این گفتیم، برای مدیریت ریسک در سازمان باید فرایند شناسایی، تحلیل و انجام اقدام مناسب طی شود. در ادامه هرکدام از این سه مرحله را توضیح می‌دهیم و به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم می‌کنیم.

 

[message_box bg_color=”rgb(234, 234, 234)” text_color=”light” padding=”25″] [ux_text text_color=”rgb(148, 32, 115)”]

حتما بخوانید: دورکاری کارمندان [/ux_text] [/message_box] 

 

شناسایی ریسک‌ها

مدیر پروژه به همراه تیم باید تمام خطرات احتمالی را بررسی کند. برای این کار به نگاهی نسبتا بدبینانه نیاز است.

 

بسیاری از این خطرات قرار نیست هرگز اتفاق افتند، اما همه آن‌ها باید شناسایی شوند. بهتر است سیستمی را به این کار اختصاص دهید و تمام ریسک‌ها را به همراه اطلاعات جزئی ثبت کنید. این اطلاعات می‌توانند شامل موارد زیر باشند؛

• سابقه رخ دادن ریسک در سازمان
• این ریسک با کدام یک از قسمت‌های سازمان مرتبط است
• علت احتمالی ایجاد این ریسک
• روش‌های مقابله با ریسک و کاهش خطرات آن برای سازمان
• نتیجه‌ای که انتظار دارید بعد از این ریسک اتفاق افتد
• نتایجی که ممکن است ایجاد شود
• و هر اطلاعات دیگری که تصور می‌کنید مهم است.

هنگامی که ریسک‌ها را شناسایی می‌کنید، متوجه می‌شوید برخی از آن‌ها به صورت خودآگاه ایجاد می‌شوند؛ یعنی شما تصمیم می‌گیرید برای پیشرفت سازمان ریسک کنید. اما برخی از آن‌ها ناشی از عوامل بیرونی هستند.

 

[message_box bg_color=”rgb(234, 234, 234)” text_color=”light” padding=”0″] [ux_text text_color=”rgb(148, 32, 115)”]

یک نکته مشترک در بین تمام ریسک‌ها وجود دارد؛ در هر بار خطر کردن فرصتی برای پیشرفت و تغییر پیدا می‌کنید.

[/ux_text] [/message_box]

 

تحلیل ریسک‌ها

مرحله دوم مدیریت ریسک در سازمان تحلیل خطرات احتمالی است که در لیست یادداشت کرده‌اید. برای این کار باید تمام نتایج احتمالی که ایجاد می‌شود را یادداشت کنید و بررسی کنید هرکدام از آن‌ها چه سودها و چه زیان‌هایی برای سازمان شما دارند. همچنین مسیرهای دستیابی به اهداف سازمان را بررسی کنید تا ببینید کدام مسیر خطر کم‌تری دارد.

 

برای تحلیل ریسک‌های مختلف و مقایسه آن‌ها می‌توانید از یک نمودار استفاده کنید که خط افقی آن احتمال وقوع ریسک و خط عمودی آن میزان تأثیر منفی ریسک روی کسب و کار شماست. سپس هر ریسک را باتوجه به بررسی‌هایی که انجام داده‌اید، در مکان مناسب در نمودار قرار دهید. بهترین ریسک‌ها برای سازمان شما در ربع چهارم نمودار قرار دارند و بدترین ریسک‌ها در ربع اول هستند. به کمک این نمودار می‌توانید ریسک‌های سازمان را اولویت‌بندی و به ترتیب اولویت به آن‌ها رسیدگی کنید.

 

 

انجام اقدام مناسب

بعد از اینکه ریسک‌ها را شناسایی و دسته‌بندی کردید، باید اقدام مناسبی در نظر بگیرید. این اقدام یا می‌تواند به صورت کامل جلوی ایجاد ریسک را بگیرد و خطر آن را دفع کند یا تنها باعث کاهش تأثیر منفی آن می‌شود.

 

تصور کنید مدیر سازمانی هستید که در آن افراد نیمه حرفه‌ای کار می‌کنند؛ اما شما به کارشناسان حرفه‌ای نیاز دارید. یکی از راه‌ها این است که کارمندان را جایگزین کنید که این جزو ریسک‌هایی با احتمال وقوع زیاد و تأثیر زیاد محسوب می‌شود. اما راه دیگری نیز وجود دارد؛ می‌توانید کارمندان مشتاق را بشناسید و روی آموزش آن‌ها سرمایه‌گذاری کنید تا به افراد حرفه‌ای تبدیل شوند. این کار ریسک خیلی کم‌تری دارد. اما زمانی که قصد دارید محصول جدیدی عرضه کنید؛ نمی‌توانید مسیری کم‌ ریسک را انتخاب کنید. به همین دلیل با اقداماتی چون بازاریابی مناسب، طراحی حرفه‌ای محصول و… می‌توانید ریسک‌های عرضه آن را کاهش دهید.

 

[message_box bg_color=”rgb(234, 234, 234)” text_color=”light” padding=”0″] [ux_text text_color=”rgb(148, 32, 115)”]

برای مدیریت ریسک در سازمان، فقط در مرحله شناسایی خطرات بدبین باشید. در مراحل بعدی وسواس به خرج ندهید و بیش از حد خودتان را نگران نکنید.

[/ux_text] [/message_box]

 

کلام آخر؛ مدیریت ریسک در سازمان یک فرایند همیشگی است

مدیریت ریسک در سازمان باید همیشه ادامه داشته باشد. زیرا ریسک‌ها همیشه وجود دارند. لیست ریسک‌هایی که یادداشت کرده‌اید، باید در بازه‌های زمانی مشخص بروزرسانی شود. با این کار تاحد امکان خطرات احتمالی را پیشبینی می‌کنید و مانع از ایجاد بحران سازمانی می‌شوید.

مدیریت ریسک به شما راه فرار از چالش‌ها را نشان نمی‌دهد؛ بلکه به شما کمک می‌کند سازمان را از چالش‌ها عبور دهید، بدون اینکه مشکل جدی برای آن ایجاد شود. کوهنوردان هیچوقت بخاطر خطرات و ریسک‌های کوهنوردی، از این کار خودداری نمی‌کنند. آن‌ها با فراهم کردن امکانات لازم و انتخاب زمان مناسب برای رفتن به کوه، ریسک‌های این کار را مدیریت می‌کنند.

یادگیری اصول مدیریت و نکات کاربردی آن یکی از راه‌هایی است که به شما در مدیریت ریسک کمک می‌کند. یک مدیر باتجربه و آموزش دیده خیلی بهتر از یک فرد مبتدی می‌تواند ریسک‌های سازمان را شناسایی و مدیریت کند.

[message_box bg_color=”rgb(247, 226, 254)” text_color=”light” padding=”25″] [ux_text text_color=”rgb(81, 77, 80)”]

در دوره جامع مدیریت کاربردی، ۲۳ قانون و قاعده حرفه ای مدیریت در ایران ارائه می شود که به تنهایی می توانند از شما مدیری برجسته بسازند

[/ux_text]

[button text=” دوره جامع مدیریت کاربردی ” link=”https://www.newsite.dekami.com/product/mp/” target=”_blank”] [/message_box]